Son os seus autores o cuntense Héitor Picallo, autor de numerosas obras de diversa temática, e o estradés Damián Porto Rico, doutor en historia moderna e técnico documentalista no Arquivo Histórico Diocesano de Santiago. Contarase coa presenza do historiador Marcos Borrageros, membro da Asociación Cultural Vagalumes (da Estrada), colectivo que edita este ensaio, e por representantes do colectivo organizador.
Segundo os autores, esta obra leva rematada unha ducia de anos, mais ningunha administración se animou a publicala, e iso que versa sobre a historia de dous personaxes ilustres da historia da Galiza: o deán Gabriel Rodríguez de Casal de Raros e a súa parella María “Criada”. Aquel, estradés de nacenza, posibelmente da freguesía de San Miguel de Moreira (da que tamén é natural Damián Porto), foi un destacado clérigo que veu ao mundo a finais do século XV e que, logo de tomar hábitos eclesiásticos, asenta durante un tempo na corte de Roma, sendo criado de varios papas, entre eles de Giovanni di Lorenzo de Medici, coñecido comunmente como León X. Deste pontífice chegaría a ser, incluso, un dos seus palafreneiros ou cabalarizos. No momento en que fica na “Cidade dos Sete Outeiros”, coinciden nela os vértices do “triángulo máxico” da máis grande xenialidade universal: Leonardo da Vinci, Raffaelo Sanzio e Michelangelo Buonarroti.
A obra que se presenta non é un ensaio ao uso, pois realmente podería servir para elaborar unha novela fantástica ou un guión de cine. O citado Gabriel Rodríguez, logo de ocupar determinados beneficios curados (crego de San Mamede de Piñeiro, San Fins das Estacas e Santa María dos Baños de Cuntis), tamén consegue diversas responsabilidades tanto en Roma como na Galiza: cóengo das colexiatas de Baiona e Muros, igualmente do Cabido Diocesano de Santiago, Arcediago da Raíña (na diocese Compostelá) e Deán do Capítulo Catedralicio Lugués... Tanto é así que, alén de ser nomeado Protonotario Apostólico, estará entre os 6 eclesiásticos máis relevantes da Galiza dos anos trinta do século XVI.
Porén, se a súa vida do deán Gabriel Rodríguez resulta sobradamente interesante tanto ou máis se observa a da súa parella, a lalinesa María “Criada”. Con este alcume que lle asignaron ensombrecíase a persoa de María Rodríguez de Monteagudo e Ulloa, unha muller que canda a morte do clérigo se dixo viúva e se dedicou durante uns anos ao comercio de cereais e viño ourensán, así como a prestar sumas importantes de diñeiro a distintos particulares. A súa vida, oculta entre nos palacios episcopais (e nas rúas de Compostela e Lugo), foi vinte cinco anos máis longa ca da súa “parella”. Ignórase o lugar no que repousan os restos mortais de Gabriel Rodríguez de Casal de Raros, que vivira coa súa muller nunha vivenda da Rúa Nova de Compostela, concretamente no mesmo lugar no que tempo máis tarde se instalaría o “Antigo Colexio dos Irlandeses”.
Porén, María Criada resolveu dar repouso aos seus restos mortais na mesma catedral de Santiago, como así consta nalgúns documentos que os autores puideron recuperar. Amais diso, dun dos fillos desta “parella”, o cóengo Aníbal Rodríguez, tamén se conserva a súa sepultura na xirola da basílica compostelá. Amais deste persoeiro, tamén ilustre, Gabriel e María terían cando menos media ducia de fillos máis, proxenie que curiosamente sería recoñecida como froito das relacións afectivas daqueloutros.
O extenso ensaio que edita Vagalumes e presenta a Agrupación O Galo, está prologado polo debuxante e escritor Grato E. Amor Moreno e deseñado por Martiño Picallo. Mais na obra tamén se ofrecen moitas historias paralelas, como a do cóengo compostelán Vasco de Ulloa, que polos anos trinta do século XVI era un dos escriptores do Arquivo Vaticano. Na Libraría Couceiro temos unha cita ineludíbel que ha conectar as terras galegas coa historia universal de Roma.

​(Moreira – A Estrada, 1972) é licenciado en Xeografía e Historia pola USC. Especialízase en arquivística e biblioteconomía, motivo polo cal pasa a traballar na Fundación Camilo José Cela, logo no Arquivo Catedralicio de Tui e, na actualidade, no Arquivo Histórico Diocesano de Santiago. Alén da súa participación en Naturgalicia (colectivo que difunde o patrimonio medioambiental, histórico-artístico e cultural galegos dende a fotografía), ten publicados múltiples ensaios e artigos en revistas como Compostellanum, Quercus, A Estrada: Miscelánea Histórica e cultural, Tudae... E coautor de varias obras, entre outras: Actas do II Congreso Internacional “Historia a debate”, 3 tt. (2000); Inventario de fondos parroquiais da provincia da Coruña depositados no Arquivo Histórico Diocesano de Santiago, 3 tt. (2011, 2013 e 2014) e Catálogo de impresos del Archivo Histórico Diocesano de Santiago, 2 tt. (2017 e 2018). Mergulla a súa curiosidade en temas como as pesqueiras do río Ulla (A Estrada); a Batalla de Rande; os fondos documentais de pazos galegos, como o da Casa do Preguecido (A Estrada); nas capelanías, ermidas e obras pías da Estrada; en recursos faunísticos das terras dese municipio; arquitecturas industriais e personalidades como Juan Vermúdez de Castro, un ribeirense (A Estrada) na corte dos Austrias... 

(Vila do Baño – Cuntis, 1974) é enxeñeiro técnico naval pola UDC, especializado en estruturas mariñas. Compaxina o seu traballo coa ilustración de libros e a investigación de temas diversos (cultura galega, memoria histórica e personalidades do país, entre outros). Súas son as seguintes obras: Xohán Xesús González: un precursor do soberanismo galego (2008); Coa lingua na terra (2013), Cuntis na época romana (2016); No medievo, castañas e castiñeiros como recursos económicos (2018); As letras galegas en caricatura (2020) e O escudo do Reino da Galiza: unha ollada internacional – edición non venal a cargo de Nós Diario (2020). A isto súmanselle varias obras infantís e unha ducia de títulos de coautoría. Investigacións súas ven a luz en Compostellanum, Conimbriga, Murguía, El Museo de Pontevedra, Raigame, Románico: revista de arte de amigos del románico, Tapa, Terra e Tempo... Conta cos premios de xornalismo Máximo Sar (2005) e Reimóndez  Portela (2012). No eido das artes plásticas, expuxo de xeito individual ou colectivo en San Martiño Pinario, no Museo de Pontevedra, no Museo do Mar (Vigo), Mupega (Compostela), Museo Manuel Torres (Marín), Museo Valle- Inclán (A Pobra do Caramiñal) e Museo de Artes do Gravado (Ribeira). Estas dúas últimas institucións contan con obra gráfica súa.

​A Catedral de Santiago de Compostela iniciada no derradeiro cuarto do século XI conserva da súa primeira etapa construtiva, boa parte da decoración escultórica orixinal nos capiteis, tanto do interior como do exterior. Son estas imaxes que contan, que transmiten un contido, unhas veces ligado á memoria, como os chamados capiteis fundacionais e noutras -a maioría- de carácter moral. Nestas figuras románicas da catedral o tópico de “unha imaxe vale máis que mil palabras” se fai máis oportuno que nunca. De feito, no conxunto de capiteis do interior do deambulatorio, un espazo inicialmente destinado á comunidade monacal de Antealtares, proxectouse un complexo programa iconográfico en que se presenta un verdadeiro speculum principis, que ten a figura do rei Afonso VI como centro. Tamén un speculum monachorum con todo un repertorio de imaxes exemplares sobre os vicios e as virtudes, cos monxes de Antealtares como principais destinatarios. Nestes exemplos de vida cristiá plasmados en relevos nos capiteis o bestiario medieval ten un especial protagonismo seguindo a tendencia das artes figurativas románicas desde o século XI.

​É doutor cum laude en Historia da Arte pola Universidade de Santiago de Compostela. Actualmente é profesor da área de Historia da Arte do departamento de Historia, Arte e Xeografía da Universidade de Vigo. As súas liñas de investigación xiran por volta do tema da escultura románica das vías de peregrinación, con múltiples publicacións centradas na iconografía románica en xeral e na Catedral de Santiago de Compostela, en particular.
Por outro lado, a súa actividade centrouse tamén na xestión cultural sobre todo no campo das exposicións temporais. Nos últimos años traballou, ademais como asesor histórico de obras de restauración en diferentes monumentos do patrimonio galego como a Catedral de Santiago, os colexios de Fonseca e San Xerome, o claustro da Catedral de Lugo, o Parque do Pasatempo de Betanzos, a igrexa do mosteiro de San Salvador de Vilanova de Lourenzá e, actualmente, no convento de Santa Clara de Pontevedra, dentro do proxecto de estudos previos á restauración e rehabilitación completa do conxunto.
Publicacións destacadas:
Los inicios de la Catedral Románica de Santiago: El ambicioso programa iconográfico de Diego Peláez, Colección Científica, Xunta de Galicia, Consellería de Cultura Comunicación Social e Turismo, Xerencia de Promoción do Camiño de Santiago, Santiago de Compostela, 2004. ISBN: 84-453-3913-3.
El bestiario de la catedral de Santiago de Compostela. Espacio, función y audiencia, Biblioteca Científica del Consorcio de Santiago, Consorcio de Santiago, Andavira, Santiago de Compostela, 2021, ISBN: 978-84-124650-4-4. Andavira, ISBN: 978-84-16753-65-9 (Consorcio de Santiago).
“La arquitectura del agua en la ciudad de Compostela en tiempos del arzobispo Diego Gelmírez (1100-1140) y su fortuna en Galicia”, en Perspectivas del agua: Sistemas de captación a lo largo del tiempo. De la Prehistoria al Medievo, Dyckinson, Madrid, 2019, 145-166, ISBN: 978-84-1324-400-6.
“Mujer, sirena, alegoría. Las metamorfosis de lo femenino en el imaginario románico de la Catedral de Santiago de Compostela”, Féminas: el protagonismo de la mujer en los siglos del románico, Fundación Santa María la Real del Patrimonio Histórico, Aguilar de Campoo, 2020, 154-187. ISBN: 978-84-17158-25-5.
“Glosando el Pórtico de la Gloria. El bestiario soteriológico del Maestro Mateo”, Carla Varela Fernandes y Manuel Antonio Castiñeiras González (cords.), Images and Liturgy in The Middles Ages Creation, Circulation and Function of Images between West and East in the Middle Ages (5th-15th centuries), Sistema Solar Crl, Ramada (Portugal), 2021, 421-459. ISBN: 978-989-8833-71-6.
“Alejandro, Alfonso VI y Diego Peláez: una nueva lectura para el programa iconográfico de la capilla del Salvador de la Catedral de Santiago”, en Compostellanum, vol. 45, nº 3-4 (2000), Archidiócesis de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, 617-648. ISSN: 0573-2018.
“De la Tierra Madre a la Lujuria: a propósito de un capitel de la girola de la Catedral de Santiago”, en Semata, 14 (2002), Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, Santiago de Compostela, 335-347. ISSN: 1137-9669.
“Sus cabelleras brillaban como plumas de pavo real: Los guerreros de Alejandro y las sirenas en un capitel de la Catedral de Santiago de Compostela”, Troianalexandrina, Anuario sobre literatura medieval de materia clásica, vol. 5 (2005), Brepols Publishers, 39-61. ISBN: 2-503-51795-1. DOI: https://doi.org/10.1484/J.TROIA.2.301955.
“Imágenes para el príncipe, imágenes para el monje: función y Decoración de la cabecera de la Catedral de Santiago de Compostela”, Codex Aquilarensis vol. 27 (2011), Fundación Santa María la Real del Patrimonio Histórico, Aguilar de Campoo, 39-54. ISSN: 0214-896X.
“Una posible representación del apóstol Santiago en un capitel de la catedral de Santiago de Compostela a la luz de los sermones del Liber Sancti Iacobi”, Ad Limina, vol. 7 (2016), Xunta de Galicia, SA de Xestión do Plan Xacobeo, Santiago de Compostela, 17-42. ISSN: 2171-620X.
“Vagina dentata: la mujer con una cabeza de león y su contexto en la catedral románica de Santiago de Compostela”, Svmma, vol. 17 (primavera 2021), 20-44. ISSN: 2014-7023.

Belén Bermejo López, voz e percusión
Andrés Díaz Pazos, cítola, arpa e laúde

A lírica medieval galega, e algún precedente …

Pälestinalied Walther von der Vogelweide (c.117-c.1228)
Vos que'm semblatz dels corals amadors Gaucelm Faidit (c.1170-c.1203)
Ondas do mar de Vigo Martin Codax (S. XIII)
Ai ondas que eu vin veer Martin Codax (S. XIII)
Cantiga 218 Razon an de seeren Obradoiro Alfonso X “O Sabio” (S. XIII)
Como eu en dia de Pascoa (contrafacta) (Letra: Alfonso X “O Sabio)

… Transición …

Je vivroie liement (virelai) Guillaume de Machaut (c1300-1377)

... o que puido ser? Pezas dos cancioneiros portugueses do século XVI
​
​Porque me nao ves Joana Anónimo-Cancioneiro de Elvas, (CE)
Testou minha ventura Anónimo-CE
Yo sonhava que me ablava Anónimo-Cancioneiro de París
Perdida a esperanza- Anónimo-CE
Que he o que vejo Anónimo-CE

Notas

Como confirman recentes investigacións, no último terzo do século XII entra con forza en Galicia a corrente lírica trovadoresca, de orixe occitana. O xérmolo haberá de inzar no Reino de Galicia, e mostra diso é o fecundo labor da pléiade de poetas que chegou ata os nosos días, e que vai dar lugar, ao longo do século XIII a unha variada produción de cantigas. O programa presenta unha escolma dalgunhas pezas, profanas e sacras, do século XIII pertencentes a esta rica lírica. Acompañámola de dúas pezas, precedentes daquel repertorio, unha de orixe occitana, a tenson Vos que'm semblatz, con letra dunha trobairitz, Garsenda de Sabran (c.1180-c.1241), condesa de Provenza e con música do xograr Gauclem Faudit. A outra provén do ámbito xermánico, trátase do coñecido Pälestinalied, canción das cruzadas, do minnesänger Walther von der Vogelweide.
A gradual perda de poder político do Reino de Galicia, levou tamén a un esmorecemento daquela actividade cultural que acadara, no século XIII, unha elevadísima altura. Remataremos o programa co que podería ter sido a evolución lóxica de todo este devir histórico, establecendo un paralelismo co acontecido, no musical, noutros reinos de Europa, en concreto a través da lírica profana renacentista no viciño Portugal. Varios cancioneiros portugueses do século XVI conservan pezas escritas en portugués. Aínda que non son moitas, dentro da súa aparente sinxeleza mostran un estilo moi orixinal no contexto europeo, á vez que tremendamente refinado e evocador.
​Entre estes dous bloques do programa, e a xeito de transición, poderemos escoitar unha peza dun dos máis importantes compositores do século XIV, Guillaume de Machaut, do que se ten constancia que era non só coñecido, senón tamén escoitado na Península.

Á idade de oito anos comeza os seus estudos de piano e solfexo co mestre santiagués José María Paredes, para continuar logo os seus estudos de piano nos conservatorios de Santiago e A Coruña, amosando sempre especial interese polo canto. Pronto entra en contacto co mundo da música antiga, da man do profesor e músico, integrante Grupo Universitario de Cámara, Miguel Ángel López Fariña. Xa durante os seus estudos universitarios toma clases de canto coa soprano Mercedes Hernández e, en 1994, entra a formar parte do grupo Martin Codax, co que gravará o disco Por que trovar é cousa en iaz…
A partir de entón, comeza un proceso de formación autodidacta, apoiada polos músicos Andrés Díaz e Víctor Blanco, cos que se introduce na estética e técnicas propias da interpretación da música medieval e renacentista. Desde 2006 é membro estable do Grupo de Música Antiga 1500 co que ten actuado en numerosos escenarios de Galicia, sur de Francia, Austria e Portugal e, en 2014, botou a andar o se propio grupo, Pres de Cambrai, co ánimo de desenvolver proxectos musicais que conxugan diferentes ámbitos artísticos e referencias musicais, froito do cal xurdiron montaxes como, O segredo do pergamiño Vindel, 100 anos de música para as cantigas de Martin Codax, Aprende a escoitar un libro: para unha lectura musical das obras da literatura ou Fóra do tempo, músicas doutrora para ouvidos contemporáneos.
Ademais da súa actividade concertística, Belén Bermejo é doutora en Dereito, especializándose no ámbito da protección xurídica do patrimonio cultural e no Dereito da Cultura, e foi profesora de Dereito Administrativo e de dereito español nas Universidades da Coruña e de Innsbruck (Austria). Ademais, dirixe a empresa Sirgo Torcendo, adicada ao desenvolvemento de proxectos musicais, expositivos e culturais, traballou tamén como como axente de importantes formacións nacionais e internacionais, do eido da música clásica e antiga e é promotora e directora artística de ciclos de concertos como o festival Espazos Sonoros, o ciclo De lugares e órganos ou o Proxecto de Catalogación dos Órganos de Galicia. Baixo o seu impulso botouse a andar o Salão Filosófico de Brión e, recentemete, vén de codirixir e producir a serie documental en catro capítulos Corpo de vento, viaxe ao corazón dos órganos galegos.

É doutor en Ciencias Físicas, profesor de música de secundaria, músico especializado na interpretación de música antiga e recoñecido investigador e divulgador no ámbito do patrimonio científico e da organería galega. É fundador e director do Grupo de Música Antiga 1500, no que toca diversos instrumentos de vento e corda pulsada e co que leva ofrecido, desde 2005, numerosos concertos en moi diversos escenarios. Membro do grupo Martín Códax, ademais de colaborador doutras formacións como Música Doméstica, Grupo de Cámara Universitario, Resonet, Coro Ultreia, Vox Stellae, Il Combattimento ou Rosarum Flores, é fundador tamén da capela de vento dos Menestreis de 1500 e do grupo Silva de Sons. En 2008 participou, por encargo da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, no equipo de catalogación dos órganos de Galicia e, froito deses traballos, realizou diversas publicacións en revistas especializadas, sobre organería galega.
​É ademais impulsor de diversas iniciativas relacionadas coa divulgación da música antiga e a valorización do patrimonio organístico, nomeadamente a través do festival Espazos Sonoros, do ciclo O órgano da Compañía doutra maneira, organizado pola USC entre os anos 2008 e 2010, o ciclo De Lugares e Órganos ou o Salão Filosófico de Brión, nos que colabora como asesor musical.

Trátase dunha formación vocal e instrumental dedicada á interpretación da música antiga cun repertorio que comprende desde a música composta nos séculos centrais e finais da Idade Media até a música do Renacemento e do primeiro Barroco, tomando como referente central o ano 1500, que dá nome ao grupo. As persoas que o integran contan cunha ampla traxectoria concertística, sendo membros ou colaborando asiduamente con outras formacións de ámbito nacional e internacional (Martin Codax, Resonet, Malandança, Vox Stellae, Il Combattimento, Fía na Roca, Vai Trío, Favola d’Argo, Cuarteto Alicerce, Pres de Cambrai, Silva de Sons, Ensemble Rosarum Flores Austria, VIVID Consort ou o BAUBO Collective) e levan ofrecido numerosos concertos en Galicia, España e no resto de Europa.
Na interpretación e elaboración dos diferentes programas, o grupo busca o máximo rigor histórico e conceptual, empregando nas súas interpretacións un amplo repertorio de instrumentos medievais e renacentistas. Ademais da súa actividade concertística, o grupo de Música Antiga 1500 desenvolve outro tipo de proxectos relacionados coa música, desde a súa concepción e deseño até a súa execución: bandas sonoras para audiovisuais (1500 prestou a banda sonora para a curtametraxe Cadea Perpetua ou o documental O mariscal, e a súa música ambientará o audiovisual das novas salas inauguradas no Museo do Pobo Galego), concertos, obradoiros e materiais didácticos, e actividades formativas e divulgativas para adultos.
​Desde a súa fundación, en 2005, o grupo leva ofrecido un gran número de concertos nos máis diversos escenarios de Galicia, España e Europa: Ciclo de Músicas na Compañía da USC, Ciclo de órgano de Xunqueira de Ambía, Semana Santa de Foz, Semana Santa de Ourense, Museo de Belas Artes da Coruña, Festival Espazos Sonoros, a Festa da Istoria de Ribadavia, Festival Internacional de Músicas da Itinerancia de Compostela, Música nas Ruínas de Pontevedra, Festa da Arribada de Baiona, Ciclo Monumenta, Igrexa de San Paulo de Narbona (Francia), Aste Nagusia de Bilbao, ciclo de concertos da Ribeira Sacra, As notas do pemento de Herbón, o Museo das Peregrinacións de Santiago e o TradFest de Compostela. En 2014 foi convidado para actuar na clausura das celebracións, en Compostela, do VIII centenario da peregrinación de San Francisco. Formou parte ademais, do programa do I Ciclo de órgano de Vilanova de Famalicão (Portugal), do Festival Pórtico Sonoro, do ciclo Nexos da Cidade da Cultura, do festival de Música Antiga de Loulé, no Algarve, e da edición 2021 do ciclo De Lugares e Órganos xunto ao organista Marco Aurélio Brescia e, na edición 2022 do ciclo Espazos Sonoros co proxecto Dous Mares e a colaboración da frautista e cantante Diana Baroni e o multiinstrumentista Rafael Guel. En 2017 realiza unha xira en Austria, en colaboración co grupo Rosarum Flores, actuando no ciclo de concertos de verán de Imst, así como na catedral de Innsbruck, na Hofkirche da mesma cidade e en diferentes igrexas do Camiño de Santiago do Wipptal, na fronteira con Italia. En 2020 gravou un CD para o libro Venecia abandonada, do poeta Eduardo Estévez, editado por Positivas en 2021, con músicas do Renacemento inspiradas e impresas na mítica cidade.

O obxecto desta palestra é facer un percorrido analítico sobre o material audiovisual NO-DO –organismo cinematográfico franquista de obrigada proxección en España– que fai referencia á tradición musical galega entre as décadas dos anos 40 e 50.
A análise deste material é interesante xa que mostra como o franquismo –os seus organismos e institucións oficiais– fixeron un uso determinado da tradición musical (derivada a folclorismo) con claros intereses políticos e propagandísticos. Tanto é así, que a través das imaxes presentadas polo Noticiario Documental deste anos e que fan referencia ao musical en Galicia, poderemos ver como se proxecta o ideario franquista destes años a través dese uso específico do folclore. A investigación, polo tanto, trata de mostrar como a música ou calquera elemento cultural, é susceptible de uso polo poder no exercicio de lexitimación, mercantilización ou da construción narrativa e territorial do estado.
Do mesmo xeito que o réxime franquista non foi uniforme no tránsito dos seus cuarenta longos anos de goberno, tampouco os usos que NO-DO executou sobre as tradicións musicais dos pobos ibéricos se mantiveron estáticos dende a súa fundación no anos 40 ate a súa desaparición nos 80. A palestra trata de aportar luz arredor desta cuestión e compartir as principais conclusións da investigación con respecto aos diversos usos que se executaron sobre o folclore entre os anos 1943 e 1959. Por último, cuestionarase tamén sobre como teñen chegado eses usos a hoxe, así como as súas consecuencias culturais na autoimaxe que a Galiza ten, culturalmente, de si propiaHaz clic aquí para editar.

Profesora de Antropoloxía Social da USC. Licenciada en Historia e Ciencias da Música e en Antropoloxía Social e Cultural pola Universidade Autónoma de Madrid. Doutorouse con Sobresaínte “Cum Laude” en Antropoloxía Social e Cultural pola mesma universidade cunha tese doutoral titulada “La Galicia proyectada por NO-DO. La arquitectura del estereotipo cultural a partir del uso del folclore musical (1943-1981)”, investigación que se inscribe no universo teórico da Etnomusicoloxía, da Antropoloxía de Xénero, Antropoloxía Audiovisual e dos Estudos Decoloniais.

O seu percorrido investigador céntrase na construción cultural da Galiza a partir do uso do folclore musical, facendo especial fincapé no estudo do estereotipo como dispositivo narrativo do poder sobre o patrimonio  como ten impactado esa representación nos procesos de autoafirmación identitaria da sociedade galega contemporánea. É autora do libro Um pais a la gallega. Galiza no NO-DO franquista publicado por Através Editora (2021), obra coa que obtivo o Premio Follas Novas do Libro Galego 2022 na categoría de Ensaio e Investigación. É profesora na Área de Antropoloxía Social e Cultural da Facultade de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela, ten participado de numerosos eventos de carácter científico así como en publicacións académicas e divulgativas coa finalidade de transferir coñecemento para a sociedade galega.

Nesta actividade organizada pola Agrupación Cultural O Galo, “descubriremos” a cabeceira da Catedral de Santiago, unha das súas partes máis descoñecidas. A súa construción realizouse nas derradeiras décadas do século XI, e nela é sinxelo achar, a pesar das reformas posteriores, un proxecto arquitectónico maduro e ambicioso. Os seus mentores e arquitectos partiron das experiencias do primeiro románico francés, das zonas de Normandía e Auvernia onde durante o século XI tiña madurado unha arquitectura de gran complexidade estrutural e espacial.
A cabeceira da catedral de Compostela, conserva boa parte da decoración escultórica orixinal nos seus capiteis interiores e exteriores. Neles as súas imaxes pétreas transmiten un contido ás veces ligado á memoria, e, outras, a maioría, revelan o seu carácter moral. Pódese dicir que nestas figuras románicas da nosa catedral, o tópico de “unha imaxe vale máis que mil palabras” convértese en máis oportuno que nunca.editar.

Doutor en Historia da Arte pola USC e actualmente profesor do departamento de Historia, Arte e Xeografía da Universidade de Vigo. As súas liñas de investigación xiran en torno escultura románica das vías de peregrinación, cousa que se reflicte nas súas publicacións centradas na iconografía románica en xeral e na da Catedral de Santiago, en particular.
Por outro lado, a súa actividade centrouse tamén na xestión cultural e nos últimos años traballou, ademais, como asesor en obras de restauración de diferentes monumentos do patrimonio galego: a Catedral de Santiago, colexios de Fonseca e San Xerome, claustro da Catedral de Lugo, Parque do Pasatempo de Betanzos, igrexa de San Salvador de Vilanova de Lourenzá e, a día de hoxe, no convento de Santa Clara de Pontevedra, dentro do proxecto de estudos previos á restauración e rehabilitación completa deste conxunto.
Entre as súas publicacións atópanse:
Los inicios de la Catedral Románica de Santiago: El ambicioso programa iconográfico de Diego Peláez. Colección Científica, Xunta de Galicia, Santiago, 2004.
El bestiario de la catedral de Santiago de Compostela. Espacio, función y audiencia. Biblioteca Científica del Consorcio de Santiago, 2021.
“La arquitectura del agua en la ciudad de Compostela en tiempos del arzobispo Diego Gelmírez (1100-1140) y su fortuna en Galicia.” En Perspectivas del agua: Sistemas de captación a lo largo del tiempo. De la Prehistoria al Medievo. Dyckinson, Madrid, 2019.
“Mujer, sirena, alegoría. Las metamorfosis de lo femenino en el imaginario románico de la Catedral de Santiago”, Féminas: el protagonismo de la mujer en los siglos del románico. Fundación Stª María la Real del Patrimonio Histórico, Aguilar de Campoo, 2020.
“Glosando el Pórtico de la Gloria. El bestiario soteriológico del Maestro Mateo”. Carla Varela Fernandes y Manuel Antonio Castiñeiras (cords.), Images and Liturgy in The Middles Ages Creation, Circulation and Function of Images between West and East in the Middle Ages (5th-15th centuries), Sistema Solar Crl, Ramada (Portugal), 2021.
“Alejandro, Alfonso VI y Diego Peláez: una nueva lectura para el programa iconográfico de la capilla del Salvador de la Catedral de Santiago”. En Compostellanum, volume 45, nº 3-4 (2000).
“De la Tierra Madre a la Lujuria: a propósito de un capitel de la girola de la Catedral de Santiago”. En Semata, 14 (2002), Universidade de Santiago de Compostela. 
“Sus cabelleras brillaban como plumas de pavo real: Los guerreros de Alejandro y las sirenas en un capitel de la Catedral de Santiago de Compostela”, Troianalexandrina, Anuario sobre literatura medieval de materia clásica, volume 5 (2005), Brepols Publishers. 39-61.
“Imágenes para el príncipe, imágenes para el monje: función y decoración de la cabecera de la Catedral de Santiago de Compostela”, Codex Aquilarensis vol. 27 (2011), Fundación Santa María la Real del Patrimonio Histórico, Aguilar de Campoo, 39-54.
“Una posible representación del apóstol Santiago en un capitel de la catedral de Santiago a la luz de los sermones del Liber Sancti Iacobi”, Ad Limina, volume 7 (2016), Xunta de Galicia,
“Vagina dentata: la mujer con una cabeza de león y su contexto en la catedral románica de Santiago de Compostela”, Svmma, volume 17 (2021), 20-44.

Presentación e debate sobre o Caderno Pardo de Cela e a súa época, editado polo xornal Nós Diario, incluído na edición de 10 de decembro de 2022, que será repartido tamén entre os asistentes a este acto. Intervirán Anselmo López Carreira (doutor, catedrático de ensino medio e profesor titor da UNED), María Xosé Rodriguez Galdo (profesora doutora e catedrática de Historia e Institucións Económicas da USC), Francisco Rodríguez Sánchez (doutor e catedrático de ensino medio) e Carmen Varela (dramaturga e produtora de teatro e de televisión). O acto será presentado por un/ha representante da Agrupación Cultural O Galo e outro do xornal Nós Diario, decorrendo o xoves 1 de decembro de 2022 ás 20:00 horas no Centro Socio-Cultural do Ensanche (rúa Frei Rosendo Salvado, 14-16).

Corcubión, 1951). É catedrático de Filosofía e exerceu en diversos institutos, membro de Nova Escola Galega, dos Grupos Enxergo e Nexos e forma parte do consello de redacción de Tempos Novos. Así mesmo é autor de obras sobre filosofía, didáctica da filosofía. educación en valores e medios de comunicación e de numerosos artigos sobre literatura infantil. Tamén escribiu novelas, contos e teatro, tanto de literatura infanto-xuvenil como para adultos.
As súas últimas obras publicadas son: De Compostela a Braga e de Braga a Compostela. O Pío Latrocinio e outras vellas inimizades (Positivas, 2022) e O moucho voa. Filosofía en 28 conversas (Xerais, 2022).

A importancia do arcebispo Diego Xelmírez na consolidación da cidade de Santiago de Compostela como un dos principais destinos de peregrinación da cristiandade a partir do século XII, é ben coñecida. Pero menos coñecidos son algúns dos manexos dos que se valeu para lograr esa consolidación; entre eles está a “guerra de reliquias” que mantivo coa sede bispal de Braga, diocese que lle disputaba a Santiago a primacía eclesiástica no noroeste peninsular.
Ademais de centrar o foco nesa rivalidade relixioso-política, tamén se falará de como nese mesmo período se sentan os alicerces do que será o novo reino de Portugal e de como a historiografía portuguesa tradicional denuncia a Xelmírez e á nobreza galega de ser inimigos dese proxecto. Falarase tamén de como os episodios históricos co tempo son transformados en relatos lendarios ou en historias populares e como estes e estas, por veces, acaban penetrando na memoria popular con maior forza que a moderna historia considerada científica. E igualmente incidirse en como aquelas vellas inimizades na actualidade poden seguir actuando como puntos de resistencia para que os pobos irmáns galego e portugués deixen de vivir de costas viradas.

É licenciado en Filosofía e Ciencias da Educación pola Universidade de Santiago de Compostela, en cuxo Departamento de Socioloxía traballou durante tres anos en diversos proxectos de investigación, no ámbito da socioloxía da comunicación. Cursou o programa de doutoramento en Antropoloxía Cultural, tamén na Universidade de Santiago de Compostela. É Master en Xestión e Políticas Culturais Pola Universidade Autónoma de Barcelona e Master en Marketing e Dirección Comercial pola Escola de negocios Caixanova. Ten unha ampla experiencia en xestión cultural. Comezou no sector privado a principios dos anos noventa, como xestor, programador, produtor e responsable de comunicación no campo das artes escénicas, realizando numerosos proxectos para institucións públicas e entidades privadas. A finais dos anos noventa comeza a traballar no campo das artes plásticas como director da Galería Abel Lepina en Vigo e, en 2000 gaña, por concurso público, la praza de Director da Fundación Laxeiro, cargo que ocupa actualmente, desenvolvendo traballos de comisariado, investigación, programación, xestión, difusión e edición de publicacións, entre as que destacan a coordinación do Catálogo Universal de Laxeiro, publicado en decembro de 2009, a edición do libro titulado Laxeiro, os escritos de Don Ramiro e numerosas publicacións que abordan diversos aspectos da obra Laxeiro. Publicou tamén máis dunha trintena de textos sobre diversos artistas contemporáneos. Como comisario, ademais de desenvolver numerosos proxectos sobre a obra de Laxeiro, entre os que destacan as exposicións realizadas no Instituto Cervantes de Lisboa, no Centro Atlántico de Arte Moderno de Las Palmas de Gran Canaria, ambas en 2003; e a realizada no Museo Nacional de Bellas Artes, en Buenos Aires, en 2006; comisariou máis de vinte proxectos expositivos individuais de artistas contemporáneos, os máis recentes, de Ignacio Pérez-Jofre, o colectivo NEC, ou Silverio Rivas, ademais de diversas exposicións colectivas de artistas galegos. Foi membro de diversos xurados de arte contemporánea, como las Bolsas á creación artística Fundación Laxeiro, Novos Valores da Deputación de Pontevedra, Isaac Díaz Pardo da Deputación da Coruña, Novos Comisarios do Museo MARCO de Vigo, entre outros. É membro do IAC, Instituto de Arte Contemporáneo.

Durante este 2022, Galicia rende homenaxe ao pintor galego máis relevante do século XX, José Otero Abeledo, Laxeiro (Lalín 1908 – Vigo 1996), despois de que a Real Academia Galega de Belas Artes decidira dedicar o Día das Artes deste ano ao xenial artista, un dos pais da vangarda pictórica galega. No marco do Ano Laxeiro, a exposición Foi un home. Laxeiro en América (Buenos Aires, 1950- 1970), organizada polo Goberno galego en colaboración co Concello de Lalín, difunde o seu legado dentro e fóra de Galicia cun percorrido pola obra da súa época na Arxentina, considerada a súa etapa de madurez.

A figura de José Otero Abeledo, Laxeiro (Lalín, 1908-Vigo, 1996) enmárcase na Vangarda histórica galega, na que, a principios dos anos trinta, un inquedo grupo de novos artistas e intelectuais, coñecido como Os Renovadores, iniciou un proxecto de actualización estética. En 1931 recibiu unha bolsa do Concello de Lalín para estudar como alumno libre na Real Academia de Bellas Artes de San Fernando en Madrid, continuando ao ano seguinte cunha bolsa da Deputación de Pontevedra. Alí conecta co ambiente intelectual galego da capital. En 1951 viaxa a Buenos Aires para participar na exposición titulada Artistas galegos, organizada polo seu amigo Luis Seoane por encargo do Centro Galego de Buenos Aires, na Galería Velázquez. Desde entón fixa a súa residencia na capital arxentina ata 1970. Alí incorpórase ao núcleo fundamental da cultura galega en América. En 1970 regresa definitivamente a España e falece en 1996 en Vigo, con 88 anos.

​Visita guiada que xorde da peza teatral baseada nas disposicións reais que a finais da idade media obrigaron ás monxas a abandonar dos mosteiros fundados por algúns nobres galegos. Esta obra teatral foi a gañadora do premio de teatro Álvaro Cunqueiro na súa vixésimo quinta edición e tamén do premio Follas Novas. Da man da súa autora, Carme Varela, a Agrupación Cultural O Galo organiza este roteiro no cal percorremos os espazos de Compostela relacionados con estes feitos.
Data e hora: Xoves, 3 de novembro de 2022, ás 17:30 horas.
Podes participar no roteiro enviando unha mensaxe para comunicacion@ogalo.gal antes do mércores 2 de novembro ás 22:00 horas, indicando o teu nome e apelidos e teléfono.

​Carme Varela (Duomes, A Baña, 1970).
Licenciada en Filoloxía galega completou a súa formación cun máster en xestión cultural na Universidade de Barcelona no 2000. A súa conexión co teatro comezou na época de estudante no grupo universitario EIS e na compañía Os Quinquilláns.
Compaxinou traballos na Fundación Castelao como secretaria técnica, con outros no campo da produción e distribución teatral coas compañías Ollomoltranvía e Mofa e Befa e servizos teatrais RTA. Foi directora de produción no Centro Dramático Galego e desde o ano 2007 está ligada á empresa de comunicación Atlantis Multimedia, onde participou en proxectos de publicidade ou na produción de documentais como “A Palabra Xusta” dirixido por Miguel Piñeiro.
O seu texto As desterradas foi creado como unha actividade para desenvolver na asociación de patrimonio medieval O Sorriso de Daniel da que é secretaria e que axudou a fundar en 2010.

​Os mosteiros medievais galegos marcaron a vida do País durante longos séculos, mais unha reforma iniciada polos Reis Católicos veu pór fin a aqueles días. As monxas galegas enfrontáronse a tres Papas diferentes e dúas raíñas para conservar o poder que tiñan. É un episodio da nosa historia poucas veces relatado e nunca cuestionado.
Quince mosteiros coas súas abadesas foron protagonistas dun grande conflito no que se mesturaba a relixión e a política.
As pedras de Compostela foron testemuñas daqueles feitos e agora vamos percorrelas para descubrir o que se nos ocultou durante longo tempo.