Rafal García Ferreira, doutor en historia contemporánea pola USC e membro do grupo HISTAGRA, falaramos da Compostela 1923-1936. Da ditadura de Primo de Rivera á II República.
Esta palestra ten como obxectivo poñer en perspectiva a cidade antes e despois da proclamación da II República. A chegada da democracia supuxo unha serie de cambios con respecto ao sistema da Restauración e da ditadura de Primo de Rivera que caberá mencionar, como o persoal político, as políticas locais, os proxectos levados a cabo polas corporacións municipais ou as oportunidades que se abrían para a cidadanía ao respecto da filiación política ou sindical.
Ademais desta posta en perspectiva, destacará algúns feitos de importancia ocorridos en ambos períodos.Por exemplo,  a anexión do concello de Conxo.

   O 14 de maio, na libraría Couceiro, comezan estas xornadas cunha palestra de Rafael García Ferreira titulada SOCIEDADE, POLÍTICA E SINDICATOS EN SANTIAGO.
   Ao longo de varios meses teremos palestras, roteiros e visitas que nos achegarán ás xentes da Compostela de hai cen anos.
   O programa destas xornadas que realizará AC. O Galo, coa axuda do Concello de Santiago, abrangue historia, cultura, o coñecemento de relevantes personalidades e de espazos e edificios nos que se celebraron ou ocorreron feitos importantes na década elixida. Nos seus contidos prestarase especial atención a evidenciar: como na práctica, Santiago actuaba cal capital de Galiza desde mediados de 1920; os  recursos e modos de vida da xente do común; á dinamización por parte de determinados grupos; os cambios na USC;  o rol desempeñado pola prensa; como a denominada “historia oral” e as aportacións de escritores e artistas adquire un grande relevo para a recuperación da memoria histórica deste período. 

O mércores, 7 de maio, esatades convidados á palestra CANCIONEIROS TRADICIONAIS GALEGOS impartida por Antón Santamarina, catedrático da USC, e a posterior visita ao ARQUIVO DO PATRIMONIO ORAL DA IDENTIDADE, guiada pola súa coordenadora, Concepción Losada.
Na conferencia, Antón Santamarina, falaranos dos cancioneiros populares galegos e dos seus compiladores, desde o Padre Sarmiento, quen no s. XVIII xa lles presta  atención e atribúe un papel principal ás mulleres tanto na creación das súas letras como das súas melodías. Tamén nos falará de eruditos que posteriormente recolleron milleiros de cantigas, como os galegos Manuel Rico Verea, Xosé Luis Rivas e Baldomero Iglesias, do americano Alan Lomax ou da suíza Dorothé Schubarth, coa que traballou o propio Antón Santamarina.
Na visita guiada ao APOI, Concepción Losada amosaranos este arquivo accesible a toda a cidadanía, que custodia gravacións orais e musicais e datos para situar os nosos cancioneiros tradicionais no seu contexto sociocultural.

Breve historia dos cancioneiros galegos
O interese pola lírica popular vén de vello. A mediados do sé. XVIII o Padre Sarmiento (1695-1772) pon por primeira vez a atención nesta poesía anónima, na que atribúe un papel principal ás mulleres tanto na creación de letras como de melodías. Hai despois de Sarmiento ao longo dos séculos XIX e XX outros eruditos ou afeccionados que recolleron cantigas entre eles o Padre Sobreira (1746-1805), Saco y Arce (1835-1881), Marcial Valladares (1821-1903), José Casal y Lois (1845-1912 e outros. Domingo Blanco reuniu na súa tese A poesía popular en Galicia (1745-1885) (ed. en Xerais) todo o que atopou disperso, publicado ou inédito, ata esa data, que son varios milleiros de cantigas.
En 1886-1887 aparece por primeira vez un cancioneiro que intenta ser xeral de toda Galicia, o de José Pérez Ballesteros Cancionero popular gallego y en particular de la provincia de La Coruña, 3 vols. promovido pola Sociedad del Folklore Gallego, fundada en 1884. Despois foron aparecendo outros cancioneiros, en xeral restrinxidos a territorios pequenos (A Maía, a illa de Ons, a Limia Baixa, a Terra Chá etc.). Aproveitando materiais dalgúns deste cancioneiros fixo Cabanillas unha fermosa antoloxía comentada, Antífona da cantiga (1951), o primeiro libro de Galaxia.
O interese pola música popular apareceu máis tarde, en especial cando comezaron a aparecer orfeóns, a semellanza do que ocorría en Cataluña e noutras partes de Europa pola mesma época. O primeiro foi foi o Orfeón Coruñés (1875) que dirixiu P. Veiga, despois veu Aires da Terra en Pontevedra (1883) fundado por Perfecto Feijoo, e pouco máis tarde o Orfeón lucense (1888) fundado por Juan Montes. Todos recollían melodías e harmonizábanas e ían facendo un arquivo con elas. Con estes coros entraba por primeira vez a música popular galega nos escenarios e pouco despois nos discos.
Un gran paso deuse cando, por iniciativa de Casto Sampedro y Folgar (1848-1937), se iniciou a compilación dun cancioneiro musical xeral de toda Galicia. Sampedro era el mesmo musicólogo e transcribiu moito pero ademais contou coa colaboración de moitos músicos de toda Galicia o ferrolán Ramón Arana (Pizzicato), o pontevedreses V. Said Armesto, o franciscano (madrileño) Luís Fernández Espinosa (radicado en Pontevedra) o estradense M. Valladares, o lugués Xoán Montes e moitos outros. Os interesados na nómina completa (entre eles máis de 30 anónimos) poden vela na tese de Xavier Groba González, Casto Sampedro e a música do cantigueiro galego de tradición oral descargable na internet (https://dialnet.unirioja.es/servlet/tesis?codigo=127129).
Outro paso importante foi dado polos musicólogos Eduardo Martínez Torner (1888-1955), asturiano, e o lugués Jesús Bal y Gay (1905-1993); a obra estaba en curso cando foi interrompida pola Guerra.
Unha mostra das nosas cantigas e melodías xa se incorporara tamén a cancioneiros españois, entre eles o de José Inzenga (1828-1891) Cantos y bailes populares de España (1888) ou ao de Felipe Pedrell (1841-1922) Cancionero musical popular español (1922).
Pasada a Guerra Civil houbo outros colectores de música popular galega. Un deles foi o burgalés Pedro Echevarría Bravo (1905-1990) que, entre os anos 1951-1960 realizou para Instituto Español de Musicología, do CSIC, oito misións folclóricas en Galicia. Estes materiais están aínda inéditos pero dispoñibles no Fondo de Música Tradicional da Institució Milà i Fontals (https://www.imf.csic.es/)
Houbo outros recompiladores de folclore galego, entre eles un americano chamado Alan Lomax (1915-2002). Cunha bolsa de estudo que lle forneceu a BBC no ano 1952 (novembro e decembro) estivo en España e froito daquela viaxe foron ó ano seguinte oito discos (Folksongs of Spain) un deles dedicados a Galicia. O arquivo Lomax é consultable en rede (https://archive.culturalequity.org/).
A partir de 1978 comeza en Galicia o traballo de compilación dun Cancioneiro popular galego (1984-1995) obra da musicóloga suíza Dorothé Schubarth (1944-2023) da que é colaborador o autor destas liñas.
Paralelamente ou posteriormente ao Cancioneiro de Schubarth seguiron aparecendo cancioneiros con partituras en xeral referidos a áreas ou temas concretos; entre eles o de Manuel Rico Verea (1990); Xosé Luis Rivas Cruz & Baldomero Iglesias (1998); Carlos Iglesias Borrajo e Ana Rosa Morán (1997 e 2002); e varias de Xosé Luís Foxo (2003, 2005, 2007, 2016 e 2019.

Antón Luís Santamarina Fernández
San Martín de Suarna, A Fonsagrada, 1942. É lingüista especializado no ámbito da lexicografía e ten realizado tamén numerosas achegas no ámbito da gramática, a sociolingüística, a dialectoloxía e a didáctica. Os seus traballos contribuíron a afondar no coñecemento do estado da lingua e das súas variantes, así como ao establecemento da súa actual forma culta. Catedrático emérito da Universidade de Santiago de Compostela, onde desenvolveu toda a súa carreira académica, é membro do Instituto da Lingua Galega (ILG), do que foi director. É membro dos seminarios de Lexicografía e Onomástica da Real Academia Galega e coordina este último desde o ano 2019.

Importancia da dixitalización na culltura. O exemplo do APOI do Nuseo do Pobo Galego
Grazas a dixitalización, indexación e posta a disposición on-line do material orixinal gravado fai décadas podemos seguir escoitando aos maiores, podemos empregar as súas voces e os seus instrumentos como fonte para nos recrear, para continuar creando e manter un patrimonio vivo.
Os cambios do modo de vida producidos neste último século trouxeron consecuencias no facer, no saber facer e mesmo no proceso de aprendizaxe social, de transmisión da cultura. Cando, por exemplo, desapareceron as tarefas artesanais colectivas, seguramente marchou con elas a necesidade de harmonizar o ritmo físico de traballo, e tamén a necesidade de cantar ó traballar.
E cando a xente deixou de cantar e facer música por sí,  quedamos tamén sen xente que ensinara a aqueles que están arredor, tal e como se aprendía de vello. Coa chegada da radio, televisión, discos,... apareceu ou incrementouse a produción e distribución de música profesional. A música e o canto pasaron a nacer nas latas e as latas poden ser producidas e distribuídas desde moi lonxe, en calquera sitio do mundo: Industria manda.
Os novos e os vellos seguimos a gozar da música que nos acompaña do berce ao cadaleito. A diferencia mírase en onde está aquela persoa que escoitamos, quen é, de onde ven, onde e como aprendeu a cantar ou a tocar, por que e como chegou a cantar para nos.
Os nosos mozos e mozas corean a artistas de todo o mundo e a globalización ten aspectos moi positivos pero, cando escoitamos falar da riqueza dunha globalización intercultural, teriamos que nos parar a pensar que imos ofrecer (a esa interculturalidade que nos propoñen) se non temos nada de noso que aportar.
Podemos deixar correr a vida e non nos cuestionar a perda dos nosos referentes na música e no canto. Mesmo pode desaparecer a nosa cultura como desapareceron tantas outras na historia da humanidade. Pero non queremos que iso pase.
Dixitalizar os rexistros sonoros de voz e música e as gravacións audiovisuais asegura a permanencia do material gravado mais aló da degradación dos soportes perecedoiros nos que foi almacenada fai décadas. Ademais, ofrece un modo mais axeitado de incorporar o tratamento deses rexistros a bases de datos. Nelas poden establecerse relacións directas das gravacións con gran cantidade de outros datos (ou metadatos) para que poidamos facer buscas do que desexamos con criterios complexos, facer comparacións por áreas xeográficas ou temporais (por exemplo: buscar cantigas de mulleres de Lugo anteriores a 1975...), consultar os sons acompañados das letras, de fotografías, da bibliografía que exista en relación con elas etc.
No Arquivo do Patrimonio Oral da Identidade (APOI)  gardamos e poñemos a disposición das persoas (presencialmente e no noso sitio web http://apoi.museodopobo.gal/ ) os rexistros sonoros orixinais  de música tradicional galega e patrimonio oral de Galicia que alberga o Museo do Pobo Galego. Estes fondos foron recollidos por todo o país (e nas terras de emigración) a centos do informantes, por coleccionistas e compiladores que nolos cederon, e continúan crecendo ata o día de hoxe.
Para cultivar fan falta sementes. O símil da semente do patrimonio herdado, do aprendido dos maiores como base sobre a que asentar o presente e o futuro dunha cultura, está ben establecido na literatura e mais na vida. Se perdemos as sementes, perderemos a posibilidade de cultivar, de producir e de seguir coa cadea de gardar para ter colleita nova, ... e facer país.
Este texto foi escrito por Concha Losada Vázquez,  para o boletín electrónico de PuntoGal.

Como integrante da plataforma VIA GALEGA, a AC. O Galo convídavos a asistir aos actos co gallo do 179 ANIVERSARIO DOS MÁTIRES DE CARRAL, o sábado 26 de abril de 2025, na localidade de Carral:
1. 11:30h, lectura  do manifesto que realizará César Caramés ante o monumento aos Mártires de Carral, militares sublevados contra o goberno de Madrid na historicamente denominada Revolución Galega de1846.
2. 11:45h, roteiro teatralizado que se iniciará diante do monumento e acabará no cemiterio de Paleo, onde están soterrados os liberais asasinados en abril de 1846. A teatralización correrá a cargo da "Asociación Cultural e Teatral Abril de Lume e Ferro", o percorrido é de 3 km e o roteiro rematará arredor das 13:15h.  
Para ir,  cada quen debe usar o vehículo que mellor considere.

 O vindeiro mércores, 9 de abril de 2025, ás 19:30 h., na Libraría Couceiro, estades convidados á coferencia  AS FACIANAS MUSICAIS DE ROSALÍA DE CASTRO, Impartida por Xosé Manuel Brea Feijoo.

Xosé Manuel naceu en Vigo o ano 1957. Médico de familia. Na súa faceta de melómano, colaborou en revistas musicais de ámbito folclórico e clásico. Entre os seus artigos musicais, podemos salientar: Rogelio Groba: "O frautín de Guláns" (2005), O nacionalismo musical galego (2007) e El poder de la música (2008). É ademais autor do blog «Medicina y Melodía» (https://medymel.blogspot.com/), onde trata principalmente de humanidades médicas e música. A súa inquedanza literaria levouno a escribir narrativa e poesía, con algunha incursión no teatro.

Na relación de Rosalía de Castro coa música, Xosé Manuel considera tres facianas rosalianas:  a «faciana melódico-sensible»: sensibilidade musical (amor á música, habilidade como instrumentista, potencial capacidade compositiva); a «faciana poético-musical»: poemas de temática musical ou relacionados coa música; e a «faciana inspiradora»: poemas musicados, convertidos en cancións ou cantatas por diversos compositores.

Contamos coa túa presenza e participación.
 

Carlos Callón naceu en Ribeira e agora é profesor en Santiago. As bocas de súa bisavoa Rosa, súa avoa Pepa e súa tía Pepita alimentárono de cantos e contos sen os cales non sería o mesmo. Cando chegou á adolescencia, non entendía que houbese persoas que non valorasen a lingua e cultura galegas: «É como ter un tesouro agochado!». Por iso traballa arreo en asociacións como A Mesa pola Normalización Lingüística, da que foi presidente, e escribe libros que permiten ver a forza e o valor de Galiza.

O vindeiro venres, 28 de marzo de 2025, ás 19:00  visitaremos a exposición

                                8 MULLERES GALEGAS QUE MOVERON OS MARCOS
No Claustro Alto do Colexio de Fonseca, guiados por Mabela Casal, directora da Biblioteca Universitaria e comisaria da exposición, percorreremos esta exposición, nela exhíbense oito paneis dedicados a cada unha destas pioneiras cos que a Biblioteca da USC quere contribuír a poñer en pé de igualdade as súas figuras. Trátase dun mínimo botón de mostra documental da intensa actividade dalgunhas destas mulleres. Doutras, apenas se puideron reunir unhas poucas imaxes e algunha breve noticia nun xornal, de xeito que o espazo reservado a estas últimas nas vitrinas actúa tamén como testemuño do esquezo ao que foron relegadas.

O vindeiro mércores, 26 de marzo de 2025, ás 20:00 h.  na Facultade de Xeografía e Historia da USC.
Presentamos o número 191 da revista  Terra e  tempo. Número adicado a Lenin que reúne unha serie de artigos de especialistas, entre os que están as persoas que intervirán: 

María do Carme García-Negro nada en Lugo en Febreiro do 50 do século pasado. É Doutora en Economía, Profesora Titular de Economía Aplicada da USC, hoxe reformada. Cofundadora do IFEX (Instituto Universitario de Estudos Feministas e de Xénero) da USC.  Coordinadora do Equipo de Investigación de Economía Pesqueira e Recursos Naturais da USC. Directora do Centro de Documentación Europea da USC. Membro do EAFE (Asociación Europea de Economistas Pesqueiros) durante a etapa activa na Universidade. Autora de varios libros sobre economía galega economía pesqueira. Autora de artigos sobre esas especialidades en revistas internacionais. Escritora en Prensa e revistas de divulgación, e conferencista. Vainos falar de
 
A vixencia e actualidade do Imperialismo, de Lenin
Examínase ao longo do artigo publicado en Terra e Tempo o concepto de Imperialismo definido por Lenin no seu opúsculo de 1917 Imperialismo fase superior do capitalismo. Esta achega conceptual decisiva quedou fóra da área de influencia académica no chamado occidente até ben pasados os anos 60 do século pasado. Foron os economistas críticos e/ou marxistas norteamericanos os que foron quen de recoller aquel iniciático análise e concepto para criar novo coñecemento sobre o capitalismo monopolista, é dicer sobre a fase actual deste sistema. Así damos a coñecer as características do funcionamento do capitalismo nesta fase. O seu ámbito mundial, a existencia da unidade de produción típica desta fa se que é o monopolio(en termos marxistas, non da economía convencional) a financiarización de todas as relacións económicas, a extensión do capitalismo por todo o mundo, o reparto do mesmo de nova forma entre os poderosos do mundo e a criación de novas asociacións de ámbito mundial con capacidade de goberno en todo o mundo. Debullamos polo miúdo como se desenvolven as relacións económicas mundiais segundo os economistas críticos e tratamos de explicar tamén detalladamente como funciona o imperio que é unha noción económica non política.
 
Rubén Cela Díaz nado en Lugo en 1979. É  Licenciado en Economía pola USC. Traballa no ámbito da consultoría privada. No ámbito político foi activista do movemento estudantil nos Comités Abertos de Estudantes (CAE) no Instituto e, posteriormente na Universidade nos Comités Abertos de Faculdade (CAF). Foi Secretario Xeral de Galiza Nova (2000-2004)  e membro do Consello Nacional do BNG durante máis de dúas décadas e da súa Permanente e Executiva Nacional en diferentes períodos. Desde 2019 é Presidente da Fundación Galiza Sempre.
Ten estudado en profundidade a relación entre marxismo e cuestión nacional, publicando diferentes artigos ao respecto (incluído un no Terra e Tempo que se presenta) e participado como ponente en diferentes congresos internacionais que abordaban a cuestión nacional desde unha perspectiva marxista. O título da súa disertación é

Marxismo e cuestión nacional: unha relectura para o século XXI
Abordarase como V.I. Lenin conceptualizou o dereito de autodeterminación dos pobos, como o encadrou no marco xeral da loita polo socialismo e cal é a vixencia do seu pensamento. Partiremos dunha breve análise da evolución de Marx e Engels neste ámbito para ver como influíron no pensamento de Lenin á hora de abordar o dereito de autodeterminación e como este último conecta coas últimas teorizacións dos fundadores do marxismo ao respecto, fainas evolucionar e as adapta a unha nova fase do capitalismo que comezaba a nacer.
 
 Xoán Carlos Garrido Couceiro, naceu na Estrada no ano 1.965,  licenciouse en Filosofía e Ciencias da Educación na  USC e cursou  o doutoramento en Antropoloxía.   Ten participado en Ponencias na “Semana Galega de Filosofía” e no “Congreso Castelao. Na actualidade é profesor de filosofía, autor de diferentes obras como “O pensamento de Castelao”, “Piñeiro contra Castelao” e coautor de “Do piñeirismo ao consello da mocidade”. O seu artigo céntrase en

Castelao: Pensar coma Lenin
Co comezo do século XX, o marxismo oficial, encarnado nos grandes partidos socialdemócratas europeos víronse tan intimamente inseridos nos Estados Imperialistas que ao chegar a I Guerra Mundial acompañaron as oligarquías destes nunha loita fratricida entre as clases populares destes países que eran levadas ao matadoiro cos ollos vendados por unha ideoloxía socialista que xa pouco tiña en común co proxecto dos seus fundadores. Diante diso prodúcese un esgazamento do movemento marxista internacional encabezado por Lenin e que responde a un regreso as bases do pensamento de Marx e Engels e ao método hegeliano que os inspirou.
Ao mesmo tempo, froito do rexurdir das vellas nacións sen Estado da Europa, na Galiza e noutros lugares xorde tamén un xeito de pensar a emancipación con ferramentas teóricas semellantes as que estaba a desenvolver o leninismo e que no caso de Castelao se consolidan como un método de análise que levará a confluír con moitas das conclusións as que chega o propio Lenin. Non só a respecto do dereito de autodeterminación e o antiimperialismo senón tamén en moitos outras cuestións que podemos sintetizar en tres aspectos. O concepto de ideoloxía, o definición do concreto e a teoría do partido.
​
A entrada é libre até encher o aforo.
 

A actividade que imos realizar o vindeiro venre, 14 de marzo, ás 20h.  no Espazo Enocultural Vide,Vide! leva por título A FRAGA DOS TEIXOS. Relato dun naturalista tolo.

Nela proxectaremos un audiovisual e  Xosé Salvadores,  conversará con Anxo Louzao facendo  a crónica, persoal e apaixonada, de un ano de traballo nun monte da Mariña de Lugo. Observacións, reflexións e restauración da biodiversidade nuns poucos ferrados de monte rodeados de eucaliptos, que conforman un Caderno de campo que achega á fauna e flora de Galiza e, especificamente, á da  Mariña. O seu libro  é  tamén un convite para actuarmos en defensa da natureza e do noso medio, tan agredido. Mesmo pode servir como exemplo do que pode ser feito con vontade individual e, sobre todo, con planificación institucional e esforzo colectivo.
​
Contamos coa túa presenza e participación. A entrada será de balde até completar aforo.

O FESTIVAL ÒMNIUM DE CINENA continúa hoxe, martes 11 de marzo, ás 19:30-21:00 h., no CSC do Ensanche. A entrada é de balde até encher o aforo.
Nesta sesión proxectaranse as seguintes curtas:
• Trenc d´alba (2023). Anna Llargués. 29´
• Ei, Temi (2024). VVAA. 20´
• Atàvic (2024). Albert Blay. 12´
• El bon auguri (2024). Alba Bresolí. 14´
• Plora aquí (2024). Pablo Maestres. 22´